Włączenie środowiska sportowców niesłyszących w edukację i sport akademicki

Historia badań naukowych

W Polsce pierwszą próbę opisania wybranych wskaźników morfologicznych młodzieży niesłyszącej podjął Stefan Łopatto (dyrektor Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych w Warszawie w latach 1929-1933) w 1938 roku. Badania dotyczyły wysokości i masy ciała oraz obwodu klatki piersiowej. Następne badania, zakrojone na szeroką skalę, przeprowadził Tadeusz Maszczak w 1972 roku [Maszczak, 1977] na populacji 1739 chłopców i 1276 dziewczętach w wieku od 6 do 18 roku życia. Badania obejmowały: a) predyspozycje morfologiczne (wysokość i masę ciała, obwód klatki piersiowej, b) test siły (rzut piłką lekarską zza głowy), c) test mocy kończyn dolnych (skok dosiężny), d) test szybkości na dystansie 30 m (dzieci 6-10 lat), 40 m (dzieci 10-12 lat) oraz 60 m – dzieci i młodzież od 12 lat do 18 lat, e) test zwinności – bieg z przewrotem, f) test wytrzymałości – pomiar liczby przysiadów z wyrzutem nóg do podporu w określonej jednostce czasu, g) skok wzwyż, h) rzut piłką 80 gramową. Dodatkowo, autor badań, uzyskał odpowiedzi na pytania dotyczące: pochodzenia społecznego i środowiskowego, miejsca zamieszkania (dom rodzinny, internat), wykształcenia rodziców (opiekunów), wyników w nauce, zainteresowań sportowych, przynależności do Szkolnego Klubu Sportowego (SKS), umiejętności pływania wśród badanych, uczestnictwa badanych w zawodach sportowych z dziećmi słyszącymi, poziomu i czasu utraty słuchu, przyczyn głuchoty.

Późniejsze badania w Polsce obejmowały małoliczne grupy uczniów nieaktywnych fizycznie w wieku 6-15 lat, rzadziej 15-18 lat.

Rutkowska i wsp. [2009], przeprowadzili badania na populacji 25 dziewcząt i 26 chłopców niesłyszących oraz na 31 dziewczętach i 28 chłopcach słyszących. Badania dostarczyły informacji na temat wysokości i masy ciała oraz zawartości tkanki tłuszczowej (nie podano metody pomiaru), a także zdolności kondycyjnych (siła chwytu ręki, skłony tułowia z leżenia tyłem w ciągu 60 sekund, skok w dal z miejsca, gibkość w siadzie prostym, test Coopera) i zdolności koordynacyjnych (test flaminga, test Starosty). Bartosz Bolach i wsp. [2010] badali wpływ aktywności ruchowej na równowagę statyczną i kinetyczną u dzieci niedosłyszących w stopniu głębokim w porównaniu z dziećmi słyszącymi. W badaniach uczestniczyły dziewczęta (n=13) i chłopcy (n=21) w wieku 12-16 lat. Grupa kontrolna składała się z osób słyszących: 20 dziewcząt i 30 chłopców. W badaniach Marty Wieczorek [2011] wzięło udział 114 dziewcząt i 147 chłopców w wieku 10-12 lat. Ocenę sprawności fizycznej dokonano wykorzystując Międzynarodowy Test Sprawności Fizycznej. Pomiary antropometryczne dotyczyły wysokości ciała, masy ciała, obwodu klatki piersiowej. Eugeniusz Bolach i wsp. [2013] dokonali oceny wszechstronnej sprawności fizycznej 15 dziewcząt i 15 chłopców niedosłyszących w wieku 9-11 lat. Do badań zakwalifikowano osoby o obustronnym ubytku słuchu na poziomie 71-90 dB. Sprawność fizyczną oceniono na podstawie Europejskiego Testu Sprawności Fizycznej Eurofit (test flaminga, tapping, skłon dosiężny w przód w siadzie, skok w dal z miejsca, siła ręki ścisku podczas ścisku dynamometru, siady z leżenia, zwis na drążku, bieg wahadłowy, długotrwały bieg wahadłowy). W innych badaniach Zwierzchowska i Żebrowska [2015] przebadały 11 dziewcząt i 18 chłopców mieszkających w domu rodzinnym i taką samą liczbę osób mieszkających w internacie. Średnia wieku wynosiła 13,3±2,4 lat.

Iwańska i wsp. [2001] przebadali 106 (niesłyszące: 60, słyszące: 46) dziewcząt w wieku 12 i 15 lat. W badaniach uwzględniono pomiar masy i wysokości ciała, poziom utraty słuchu. Dokonano także pomiaru maksymalnej wartości siły mięśniowej w warunkach izometrii, które dotyczyły zginaczy i prostowników stawów: łokciowego, ramiennego, kolanowego, biodrowego, skokowo-goleniowego oraz tułowia.

Iwańska i Urbanik [2003] przebadali 300 uczniów (60 dziewcząt niesłyszących, 97 uczennic słyszących oraz 58 uczniów niesłyszących i 85 uczniów słyszących). Uczniów podzielono na trzy grupy wiekowe: 12, 14 i 16 latków. Badane grupy były identyczne jak w pracy z 2001 roku.

Rutkowska i wsp. [2012] przeprowadzili badania trzech grup chłopców w wieku 14-17 lat: niesłyszących (n=18), niewidomych (n=14) oraz pełnosprawnych (n=15). Badania dotyczyły określenia wpływu dysfunkcji sensorycznych na poziom koordynacyjnych zdolności motorycznych. W badanach wykorzystano testy służące m. in. do oceny orientacji przestrzennej, zachowania równowagi kinetycznej, wysokiej częstotliwości ruchów, rytmizacji. Uzyskano również informacje dotyczące wysokości i masy ciała.

Za granicą, systematycznego przeglądu literatury dotyczącej osób niesłyszących dokonał Rejendran i wsp. [2012]. Do analizy przyjęto wyłącznie materiały anglojęzyczne, które ukazały się w bazach danych do lutego 2011 roku. W bazach danych autorzy znaleźli 11 872 artykuły, abstrakty i inne doniesienia naukowe na temat dzieci słyszących i niesłyszących w wieku od 3-19 lat. Artykuły dotyczyły m. in. cech antropometrycznych postawy ciała, równowagi statycznej i kinetycznej, umiejętności motorycznych, jakości życia. Dokładna analiza wygenerowanej bazy danych pozwoliła autorom wyodrębnić jedynie 17 artykułów naukowych dotyczących dzieci i młodzieży niesłyszącej, możliwie wnikliwie opisujących takie zagadnienia jak: jakość życia (pięć artykułów), balans ciała (dwa artykuły), umiejętności motoryczne (dwa artykuły), równowagi, dwa artykuły dotyczące dysfunkcji układu przedsionkowego i równowagi oraz kolejne dwa artykuły podejmujące tematykę badań równowagi, umiejętności motorycznych i zaburzeń związanych z działaniem układu przedsionkowego. Wyniki przeglądu piśmiennictwa wykazały, że osoby z upośledzonym działaniem narządu słuchu wykazują niższy poziom kontroli postawy, sprawności motorycznej oraz jakości życia.

Gkouvatzi i wsp. [2010], przeprowadzili badania na 17 uczniach głuchych oraz 17 uczniach niedosłyszących ze szkół greckich w wieku od 6 do 14 lat. Hartmann i wsp. [2007] poszukiwali różnic istotnych statystycznie pomiędzy holenderskimi, niesłyszącymi dziećmi z trzech grup wiekowych: 6-8 lat, 9-10 lat, 11-12 lat, które uczestniczyły w teście Eurofit. W teście brało udział 47 dzieci.

Problematyką niesłyszących sportowców i osób aktywnych fizycznie zainteresowało się jedynie kilku autorów.

Milašius i wsp. [2014] zajmowali się motoryką koszykarzy niesłyszących. W badaniach zawarto informacje dotyczące wysokości ciała, masy ciała, wskaźnika BMI, masy mięśniowej, masy tkanki tłuszczowej oraz czasu reakcji, częstotliwości ruchów w czasie 10 sekund, testu zwinności agility oraz serii 18 wyskoków. Poza tym, w artykule przedstawiono oficjalne statystyki dotyczące różnych aspektów gry reprezentacji Litwy w koszykówce w roku 2005, 2009 i 2013.

Celem badań Tsimaras i wsp. [2010], była ocena wpływu 12 tygodniowego treningu tanecznego na wydolność aerobową i siłę mięśniową osób niesłyszących (kobiety: n=7, mężczyźni n=6, średnia wieku 25,7±3,9 lat). Grupę kontrolną, nieaktywną fizycznie stanowiło 10 osób niesłyszących.

Kurkova i wsp. [2011] przeprowadziła badania ankietowe niesłyszących sportowców uczestniczących w Letniej Olimpiadzie dla Niesłyszących (Deaflympics), Mistrzostwach Europy oraz Pucharze Europy. W badaniu wzięło udział 32 mężczyzn i 21 kobiet z 9 krajów europejskich. Wiek badanych wahał się od 14 do 49 lat. Reprezentowali oni m. in. takie dyscypliny sportowe jak: kolarstwo, bieg na orientację, badminton, tenis, pływanie. Ankieta składała się z 4 części: dane osobowe i rodzinne, edukacja, sposoby komunikacji, sport. W sumie respondenci musieli odpowiedzieć na 44 pytania.

Biju i wsp. [2012] przeprowadzili badania na 30 niesłyszących uczniach, którzy uczestniczyli w regularnych treningach kalisteniki, w celu poprawy siły i prędkości. Wiek uczestników badań wynosił od 15 do 19 lat. Badanymi zmiennymi, przed i po okresie treningowym, były: wytrzymałość siłowa kończyn dolnych liczona jako liczba przysiadów w ciągu 1 minuty oraz czas biegu sprinterskiego na dystansie 50 metrów.

Szulc [2017] dokonał analizy rozgrywanych we Wrocławiu (2016 rok) pierwszych mistrzostw Europy mężczyzn w piłce nożnej do lat 21, podczas których reprezentacja Polski wywalczyła złoty medal. Szulc i wsp. [2017] podali wyniki pilotażowych badań niesłyszących (n=20) i słyszących piłkarek nożnych (n=25) odpowiednio z kadry narodowej Polski oraz polskiej ekstraligi kobiet.